GİRESUN ZEYTİNLİK SEMTİ

ZEYTİNLİKTE YAŞAYAN GİRESUN
Giresun’da geleneksel karakterini ve yöresel özelliklerini halen sürdüren tek yerleşme dokusu olarak kalan ve kentsel sit alanı ilan edilmiş olan Zeytinlik Mevkii ile bu alan dışında bulunan karakteristik mimari örneklerin koruma alanları, gelişme ve değişme baskılarını yoğun olarak yaşamaktadırlar. Bu bağlamda, kentsel sit alanı ve koruma alanlarının korunması, Giresun geleneksel yerleşme ve mimari karakterinin günümüzdeki son örneklerinin yaşatılmasının yanı sıra Doğu Karadeniz Bölgesi özgün niteliklerinin sürdürülmesi açısından da büyük önem taşımaktadır.

Zeytinlik Mevkii konumu itibariyle geleneksel Doğu Karadeniz yerleşmelerinin tüm özelliklerini taşımaktadır. Bu alan hakim rüzgar olan karayele kapalı, iklimsel özellik nedeniyle az olan güneşten maksimum sevide yararlanan, manzarayı en iyi şekilde kullanarak hava sirkülasyonu sayesinde rutubetten korunan ve kale eteğinde olması sebebiyle de güvenliğin en kolay sağlandığı denize doğru uzanan kara parçasının (Giresun Kalesinin bulunduğu yarımada) doğu yamacında yerleşime en uygun alanda konumlanmıştır.

KORUMA KARARLARI VE PLANLAMA
1979- 84 Koruma Kararları: İlk koruma kararı, 1979 yılında Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından kaleye dikilmek istenilen bir haberleşme antenine engel olmak amacıyla alınmıştır. Bu arada kentin merkez ve konut alanlarının büyük bir bölümü III. Derece kentsel sit alanı, kale ve etekleri ile Giresun adası I. Derece doğal ve arkeolojik sit alanı olarak ilan edilmiş; 100 den fazla anıtsal ve sivil mimari örneği de tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Bu yıllarda yerleşme alanı içindeki yapılaşmalar 3 kat ile sınırlandırılmış, I. Derece sit alanlarına yapılaşma yasağı getirilmiştir.

Giresun’da merkez ve ticaret alanlarının büyük bir kesimine getirilen bu karar yoğun tepkilere maruz kalınca, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 10.3.1979 gün ve 1594 sayılı kararı ile sit alanları ve tescilli eski eserlere yönelik alınan koruma kararları yeniden gözden geçirilmiş; I., II. ve III. Derece sit alanları belirlenerek 136 adet sivil mimari örneği ile 32 adet anıtsal yapı tescil edilmiştir. Aynı yıl, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 14.7.1979 gün ve A/1736 sayılı kararı ile, kentin ulaşım sorununa çözüm getirilmesi için Tepe Sokak, Kazancılar Sokak ve Sokakbaşı Caddesinin Şehitler Caddesi ile bağlantısının gerçekleştirilmesinden sonra genişletilebileceğine ve bu amaçla 4 adet sivil mimari örneğinin de rölevesi alınarak yıkılabileceğine karar verilmiştir. Aynı kararla Fevzi Paşa Caddesi’ne cephesi olan parsellere 4 kat yapılanma izni getirilmiştir. Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 10.4.1981 gün ve A/2793 sayılı bir diğer kararında, 2 adet yapı tescil edilmiş, I. Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı kontrollü inşaat yapılabilecek III. Derece Arkeolojik Sit Alanı ve I. Derece Kentsel Sit Alanına dönüştürülmüştür. Ayrıca bu karar, 10 adet sivil mimari örneğinin yıkılmasına ve 1 adet yapının da tescilden çıkarılmasına izin vermiştir.

Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 13.11.1982 gün ve A/3852 sayılı kararı ile ise bir işyeri tescil edilmiştir.
Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun 13.1.1984 gün ve 99 sayılı ve yine aynı kurulun 14.12.1984 gün ve 539 sayılı kararları ile de 2 yapı tescilden düşürülmüştür.

1986 Koruma Kararları: 1985 Yılında yörede Kültür Bakanlığı tarafından yeniden irdelemeler yapılmış ve Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Yüksek Kurulu’nun 14.2.1986 gün ve 1917 sayılı kararı alınmıştır. Bu karar sonucunda Giresun kentsel sit alanının tamamı için bir koruma imar planı hazırlanmıştır. Bu plana göre 42 adet sivil mimari örneği ve 4 adet anıtsal yapı tescil altındadır. Sit alanı dışında kalan tüm tescilli yapılar ve yakın çevreleri için ise “ koruma amaçlı imar planı değişiklikleri” yapılmıştır. Bu bağlamda güneyinde Fevzi Paşa Caddesi, kuzeydoğusunda Ordu-Trabzon Karayolu geçen, kuzeyi ve batısı kale ile çevrilen alan, Çınarlar, Hacı Hüseyin ve Kale mahallelerinin bir bölümünden oluşmaktadır.
Diğer yandan, hazırlanan “koruma imar planında; I. Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı, III. Derece Arkeolojik Sit Alanı sınırları yeniden belirlenmiş ve 38 adet sivil mimari örneğinin tescil kaydının kaldırılmasına, 10 adet yapının rölövesi alındıktan sonra yıkılabileceğine, 120 adet yapının tescilinin devamına ve 3 adet yapının da tescillenmesine karar verilmiştir.
Ayrıca karar kapsamında, sit alanlarındaki geçiş dönemi yapılanma koşullarının hazırlanması ve Koruma Kuruluna iletilmesi uygun görülmüştür. Bu bağlamda sözü geçen “sit alanları geçiş dönemi yapılanma koşulları” şunlardır.

I. Derece arkeolojik sit alanlarında kesin inşaat yasağı vardır. Bilimsel araştırmalar dışında kazı yapılması yasaktır.
IIII. Derece arkeolojik sit alanlarında hafriyat, müze denetiminde ve yürürlükteki imar planı ile ilgili yasalar çerçevesinde yapılır.

Kentsel sit alanlarında uyulması gereken kurallar ise şu şekilde ifade edilir:
· İmar planında yer alan yeşil alan, resmi kurum ve diğer hizmet alanları için ayrılmış alanlar geçerlidir.
· Eski eserler parselleri ile birlikte korunacaktır.
· Yeni yapılar 3 katı geçemez
· Teras ve çekme kat yapılamaz
· Yapı yüzeyinde doluluk- boşluk oranı 3/1 ve pencerelerde genişliğin yüksekliğe oranı 1/2 dir.
· Çıkma yapılabilir
· Eğimli arazide birden fazla bodrum yapılabilir.
· Cephe kaplama ve sıvalarında beyaz ya da krem renklerinin kullanımı zorunludur.
· Müştemilat asıl yapıya 5 metre uzaklıkta ve en çok 40 m2 büyüklükte olacaktır.
· Sokak ve meydanlardaki kaplama malzemesi ve kadastral şekiller aynen korunacaktır.

1979 yılındaki Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından tescil edilen I. Derce doğal ve arkeolojik sit alanı ile III. Derece kentsel sit alanı, 1981 yılında yeniden gözden geçirilmiş ve koruma kararları üzerinde önemli değişiklikler yapılmıştır. İlk kararda çok geniş bir alanı kaplayan kentsel sit alanı, 1986’da küçültülmüş ve yalnız konut alanlarına indirgenmiştir. Böylece ticari ve idari merkez, sit alanı dışında bırakılarak koruma kararlarının uygulanabilirliği arttırılmıştır.
Kısıtlı bir yerleşme alanına sahip olan kentte, merkezi bölgelerdeki yapılanma yasağı çok büyük tepkilere yol açmış; pek çok sivil mimari örneği bakımsızlık nedeniyle yıkılmaya terk edilmiştir.
Ayrıca Fevzi Paşa Caddesi ile sahil yolu arasında kalan ve merkezi bir konumda bulunan kentsel sit alanının doğu kesiminde yüksek katlı yapılaşma ve tadilat talepleri vardır. Kent arazisinin az ve değerli olması, çevredeki mevcut imar planına ait uygulamalar da bu talepleri arttırmaktadır.

İlk Koruma Amaçlı İmar Planı 1989 yılında belediyesince hazırlatılıp uygun bulunarak, Trabzon Kültür Ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulunca onanmış ve yürürlüğe girmiştir. Bu plan, kalenin doğusundaki yamaçları kapsayan kentsel sit alanını ve ayrıca içinde tescilli yapıların ve etkileme alanlarının bulunduğu koruma bölgeciklerini içermektedir. 1997 yılına kadar Koruma Amaçlı İmar Planı ilk hazırlandığı hali ile uygulanmaya çalışılmıştır. 1997 yılında belediye tarafından Koruma Amaçlı Revizyon İmar Planı revize edilerek tekrar bölge kurulundan onaylatılmıştır ve 2008 kadar bu plan işlerliğini sürdürmüştür. 2008 yılında Koruma Amaçlı İmar Planı yeniden yapılmıştır.

Bu plan kentsel sit alanı içindeki yapılaşma yoğunluğunu büyük oranda azaltan ve yapılacak yeni yapıların formuna, mimari özelliklerine ve yapım malzemelerine ilişkin detaylı kararlar içermektedir. Yine bu planla Kentsel sit alanı içindeki tescilli bina sayısı 47 den 85’e çıkarılmıştır.
Zeytinlik Mevkiinin içinde bulunduğu Ketsel Sit Alanı yaklaşık 13,86 hektar olup, bu alan içinde 4’ü anıtsal 81’i sivil mimari özelliği taşıyan toplam 85 adet tescilli tarihi eser bulunmaktadır. Giresun Belediye sınırları içinde toplam 149 sivil ve anıtsal eserin %57 si bu alan içindedir
Kentimizdeki kültür turizmi açısından büyük önem arz eden zeytinlik mevkiinde tarihi eserlerin yoğunlaştığı Dik Sokağa yönelik Sokak Sağlıklaştırma ve Kentsel Tasarım Projesi halen devam etmektedir.

Bu Proje tamamlandığında 20 adet tescilli binanın restorasyonu ile sokağın alt ve üst yapısı aslına uygun bir şekilde tamamlanarak, turizme kazandırılacaktır.

Not: Bilgiler Giresun Belediyesi İnternet Sitesinden Alınmıştır.